Kurumsal kalitenin vergi uyumu üzerindeki etkisi: Panel veri analizi

Abstract

Kurumsal iktisat, iktisadi faaliyetlerin sosyal, politik ve hukuki yapılar ile yakından ilişkili olduğunu kabul etmekte ve kurumların ekonomik davranışları şekillendirmedeki rolünü vurgulamaktadır. Buna göre iktisadi davranışlar sadece ekonomik faktörlerin değil aynı zamanda kanunlar, normlar ve gelenekler gibi formel ve informel kurumların etkisiyle de şekillenmektedir. Söz konusu davranışlar arasında vergi uyumu, son dönemde kurumsal iktisadi görüş doğrultusunda bir inceleme alanı olarak popülerlik kazanmıştır. Vergi altyapı, sağlık ve eğitim gibi kamu hizmetlerini finanse eden temel gelir kaynağı olduğundan vergi uyumu oldukça önemlidir. Vergi ile ilgili davranışları şekillendirme noktasında ekonomik teşvik ve cezaların ötesinde kurumsal yapı ve toplumsal normların rolünü göz önünde bulundurmak gerekmektedir. Ülkelerin kurumsal yapılarının bir değerlendirmesi olan kurumsal kalite göstergesi, ekonomik, politik ve sosyal faaliyetleri kolaylaştırmada formel ve informel kurumların ne düzeyde etkin, verimli ve adil olduğunu ifade etmekte ve kurumlar ile ilgili ampirik literatürün temel değişkenlerinden birisi olarak ön plana çıkmaktadır. Bu çalışma, 2006-2020 dönemine ilişkin kurumsal kalite ve vergi uyumu arasındaki ilişkiyi 24 gelişmekte olan ülke için panel veri analizi tahmin yöntemlerini kullanarak araştırmaktadır. Çalışmada hem kurumsal kalite değişkeni hem de kurumsal kalite değişkenini oluşturan ekonomik, politik ve hukuki kurumsal kalite değişkenleri ve bunların alt göstergeleri üzerinden analizler gerçekleştirilmiştir. Elde edilen bulgular kurumsal kalite ve bunu oluşturan ekonomik, politik ve hukuki kurumsal kalitedeki iyileşmelerin vergi uyumunu pozitif yönde etkilediğini ortaya koymaktadır. Gelişmekte olan ülkeler vergi uyumunu artırmak üzere kurumsal çerçevelerini güçlendirmeye dönük politikalar geliştirmelidir. Bu bağlamda özellikle politik kurumları iyileştirmeye dönük stratejilerin vergi uyumu üzerinde daha etkili olacağı söylenebilir.

Institutional economics posits that economic activities are intricately linked with social, political, and legal frameworks. Accordingly, economic behavior is shaped not only by economic factors but also by the influence of formal and informal institutions such as laws, norms and traditions. One such behavior that has gained increased attention in line with the institutional economic perspective is tax compliance. Taxes are paramount, as they are the primary source of revenue that funds vital public services, including infrastructure, healthcare, and education. To fully understand tax-related behavior, it is imperative to look beyond mere economic incentives and penalties and to consider the impact of institutional structures and societal norms. The indicator of institutional quality measures a country's institutional framework by evaluating how efficiently, effectively, and fairly both formal and informal institutions support economic, political, and social activities. This indicator has emerged as a foundational variable in empirical studies on institutions. This study examines the relationship between institutional quality and tax compliance from 2006 to 2020, using panel data analysis estimation methods across 24 developing countries. The analysis encompasses the institutional quality variable as well as its sub-indicators, specifically those related to economic, political, and legal institutional quality. The results indicate that both overall institutional quality and enhancements in the economic, political, and legal sub-indicators positively influence tax compliance. To increase tax compliance, developing countries should focus on strengthening their institutional frameworks. In this vein, strategies aimed at enhancing political institutions appear to have a pronounced impact on tax compliance.