Osmanlı Devleti'nde askere sivil yardımın gelişimi ve Çanakkale Cephesi örneği

Abstract

Topyekûn harbin bir getirisi olarak siviller, savaş boyunca orduya ve donanmaya her türlü yardım ve desteği sunmuştur. Osmanlı Devleti'nde modern anlamda Tanzimat Dönemiyle başlayan cemiyetleşme süreci II. Meşrutiyetle beraber gelişerek daha geniş konuları kapsamıştır. Bu dönemlerde askere yardım amaçlı kurulan cemiyetler, düzenledikleri çeşitli gelir elde etme faaliyetleriyle bütçelerini oluşturarak Osmanlı Devleti'nin ardı ardına girdiği savaşlar sürecinde ordusuna ve askerine her türlü desteği sağlamıştır. Osmanlı Devleti'nin, Birinci Dünya Harbi'nde kazandığı tek cephe olan Çanakkale Cephesi, genel seferberliğin ilanıyla beraber askere yardım amaçlı kurulan cemiyetlerin ve halkın yardım faaliyetlerinin en çok görüldüğü cephe olmuştur. Cephedeki askerlerin, cephe gerisindeki halkın da onlarla savaşı yaşadığını ve kendileri de zor durumda olduğu halde hiçbir yardımdan geri kalmadığını hissettiğinden savaşma azimleri artmıştır. Halkın yardımları vatanını koruyan askere bir minnet, askerin azimle savaşması da halkının yardımlarına bir teşekkür olmuştur. Yapılan çalışmada; Gülhane Hatt-ı Hümayunu'nun okunmasıyla başlayan Tanzimat Dönemi'nden II. Meşrutiyet'in ilanına, II. Meşrutiyet'ten Birinci Dünya Harbi'ne kadar olan savaşlardan ayrı bölümlerde kısaca bahsedilerek cemiyetleşme süreci anlatışmış ve akabinde Çanakkale Cephesi'ne yapılan yardım faaliyetleri konu alınmıştır. Kaynaklar konu alınan dönemin gazete haberleri, çeşitli arşivlerden içerikle ilgili belgeler, askerlerin röportajlarıyla tuttukları günlükler ve yapılmış çalışmalar incelenerek oluşturulmuştur.

As a result of the total war, civilians offered all kinds of assistance and support to the army and navy throughout the war. The socialization process in the Ottoman Empire, which started with the Tanzimat Period in the modern sense, started with II. Constitutional Era. It has developed and covered broader issues. During these periods, the societies established to aid the military provided all kinds of support to the army and soldiers during the wars that the Ottoman Empire entered decisively by creating their budgets with various income-generating activities they organized. The Çanakkale Front which is the only front won by the Ottoman Empire in the First World War, has been the front where the societies established for the purpose of aiding the military and the people's relief activities have been the most visible with the announcement of the general mobilization. The soldiers at the front felt that people behind them and their determination to fight increased by the people at back front who also experienced the war with them and people were not laid back from any aid even though they were in a difficult situation,. The aid of the people has been a gratitude to the soldier who protected their homeland, and the fact that the soldiers fought with perseverance has also been a thank you for the aid of his people. In this study; from the Tanzimat Period to II. Constitutional Era and from the wars from II. Constitutional Era to the First World War were briefly mentioned in separate sections and the process of socialization was explained and then the aid activities carried out to the Çanakkale Front were discussed. Sources were created by examining newspaper news of the period, documents related to the content from various archives, diaries kept by soldiers with interviews, and studies conducted.